22. Bas, (Maryam) unga homilador bo‘lib, u bilan birga yiroq bir joyga ketdi.

23. Bas, to‘lg‘oq azobi uni bir xurmo daraxtining shoxiga olib bordi (va u shoxga osilgan holda ko‘zi yorigach), dedi: «Qani, mana shu (kundan) ilgari o‘lib ketsam-u, butunlay unutilib ketsam edi».

I z o h. Bibi Maryam o‘sha fursat ochiqqan, chanqagan va nihoyatda qiynalgan edilar. Suv yo‘q, yemish yo‘q, ruhlari tushkun edi.

24. Shunda (xurmo daraxtining) ortidan (Jabroil) nido qildi: «G’amgin bo‘lma, Parvardigoring (oyoq) ostingdan bir ariq oqizib qo‘ydi.

25. (Mana shu qurib qolgan) xurmo shoxini silkitgin, u senga yangi xurmo mevalarini tashlar.

26. Endi sen yeb-ichgin, shod-xurram bo‘lgin. Bas, agar odamzoddan birontasini ko‘rib qolsang (va u sendan bu bolaning otasi haqida so‘rasa) u holda: «Men Rahmon yo‘lida ro‘za tutmoqni nazr (ahd) qilganman, bas, bugun biron insonga so‘zlamayman», degin.

27. So‘ng (Maryam bolasini) ko‘targan holda qavmiga kelganida ular: «Ey Maryam, sen hech kim qilmagan ishni qilding-ku!

28. Ey Horunning singlisi, sening otang yomon odam emas, onang ham fohisha emas edi-ku!» dedilar.

29. Shunda (Maryam og‘iz ochmasdan bolasiga) ishora qildi (ya’ni uning o‘zidan so‘ranglar, dedi). Ular aytdilar: «Beshikdagi go‘dak bilan qanday so‘zlashurmiz?!»

30. (Shu payt chaqaloq, ya’ni Iyso tilga kirib) dedi: «Men Allohning bandasidirman. U zot menga Kitob — Injil ato etdi va meni payg‘ambar qildi.

31. Yana meni qaerda bo‘lsam, xayru-barakotli qildi va modomiki hayot ekanman, namozni (ado etishni) va zakotni (ato etishni) amr qildi.

32. Shuningdek, (Alloh) meni onamga mehribon qildi va meni sitamkor badbaxt qilmadi.

33. Menga tug‘ilgan kunimda ham, vafot bo‘ladigan kunimda ham, qayta tiriladigan kunimda ham tinchlik-omonlik bo‘lur».

34. Ular (ya’ni yahudiy va nasroniylar) shak-shubha qilayotgan Iyso binni Maryam (ya’ni uning haqidagi Allohning) Haq so‘zi mana shudir.

I z o h. Yuqorida mazkur bo‘lgan va quyida zikr qilinadigan oyatlarda Iyso binni Maryam Alloh taoloning «Bo‘l», degan amri bilan otasiz dunyoga kelgan bir banda va payg‘ambar ekanliklari to‘g‘risidagi Haq taoloning so‘zi bayon qilinadi va Iyso haqidagi «U valadi zino» deydigan yahudiylarning so‘zi ham, «U xudoning o‘g‘li» deydigan nasroniylarning so‘zi ham botil — nohaq so‘zlar ekani ta’kidlanadi.

35. Alloh uchun hech qanday bola tutish joiz emas — U zot (bunday nuqsondan) pokdir. U biron ishni qilmoqni istasa faqat unga «Bo‘l», der. Bas (o‘sha ish) bo‘lur.

37. So‘ng (yahudiy va nasroniy) firqalar (Iyso xususida) o‘zaro ixtilof qildilar. Bas, kofir bo‘lgan kimsalarga ulug‘ Kun — Qiyomatga guvoh-hozir bo‘lganlarida halokat bo‘lgay.

38. Ular Bizga keladigan kunda juda ham (aniq) ko‘radigan va eshitadigan bo‘lib qolurlar. Lekin u zolimlar bugun ochiq zalolatdadirlar.

39. (Ey Muhammad), siz ularni (ya’ni Makka mushriklarini) barcha ish bitirilib, (ya’ni jannat axli jannatga, do‘zaxilar do‘zaxga hukm qilinib), ular hasratnadomat qilib qoladigan Kundan — Qiyomatdan qo‘rqiting! (Bugun) ular g‘aflatdadirlar, (shu sababdan) ular iymon keltirmaydilar.

40. Shak-shubhasiz Biz O’zimiz bu yerga va undagi bor jonzotga merosxo‘r bo‘lurmiz (ya’ni barcha jonzot o‘tar, yolg‘iz Bizgina qolurmiz). Va faqat Bizgagina qayturlar.

41. (Ey Muhammad), ushbu Kitobda Ibrohim (qissasini) zikr qiling! Darhaqiqat, u juda rostgo‘y payg‘ambar edi.

42. Eslang, u otasiga: «Ey ota, nega sen eshitmaydigan, ko‘rmaydigan va senga biron foyda yetkaza olmaydigan butga ibodat qilursan?

43. Ey ota, darhaqiqat senga kelmagan ilm-ma’rifat menga keldi. Bas, sen menga ergashgin, seni haq yo‘lga hidoyat qilurman.

44. Ey ota, sen shaytonga ibodat-qullik qilmagin. Chunki shayton Rahmonga osiy bo‘lgandir.

45. Ey ota, haqiqatan men senga Rahmon tomonidan azob yetib, (do‘zaxda) shaytonga do‘st-yaqin bo‘lib qolishingdan qo‘rqurman», deganida.

46. (Otasi) aytdi: «Sen mening xudolarimdan yuz o‘giruvchimisan, ey Ibrohim?! Qasamki, agar sen (mening xudolarimni so‘kishdan) to‘xtamasang, albatta, seni toshbo‘ron qilurman va (yoki) meni butunlay tark et!»

47. (Ibrohim) dedi: «Omon bo‘l. Endi Parvardigorimdan seni mag‘rifat qilishini so‘rarman. Shak-shubhasiz U menga mehribon bo‘lgan zotdir.

48. Men sizlardan ham, sizlar Allohni qo‘yib iltijo qilayotgan butlaringizdan ham chetlanurman va (yolg‘iz) Parvardigorimga iltijo qilurman. Parvardigorimga iltijo qilganim sharofatidan (sizlar kabi) badbaxt bo‘lib qolmasman, deb umid qilurman».

49. Bas, qachonki (Ibrohim) ulardan va Ular Allohni qo‘yib sig‘inayotgan butlaridan chetlangach, Biz unga (farzandlari) Ishoq va Ya’qubni hadya etdik va barchalarini payg‘ambar qildik.

50. Shuningdek, ularga O’z fazlu-marhamatimizdan in’om etdik va ular uchun rost, yuksak - maqtovlarni (barqaror) qildik.

51. (Ey Muhammad), ushbu Kitobda Muso (qissasini) zikr qiling! Darhaqiqat u tanlab olingan elchi-payg‘ambar edi.

52. Biz unga Tur (tog‘ining) tomonidan nido qildik va uni munojot qilgan holida (O’zimizga) yaqin etdik.

I z o h . Rivoyat qilishlaricha, Muso alayhis-salom Madyan shahridan Misrga qarab yo‘lga tushib, Alloh taologa munojot qilib ketayotganlarida, o‘ng tomonlaridagi Tur tog‘idagi bir daraxtdan ovoz keladi va o‘sha joyda Alloh taolo bilan bevosita so‘zlashadilar.

53. Biz unga O’z fazlu-marhamatimiz bilan payg‘ambar bo‘lmish og‘asi Horunni hadya etdik.

54. (Ey Muhammad), ushbu Kitobda Ismoil (qissasini) zikr qiling! Darhaqiqat u va’dasi rost elchi-payg‘ambar edi.

55. U o‘z axli-ummatini namoz va ro‘zaga buyurar edi. U Parvardigori nazdida rozi bo‘lingan kishi edi.

56. Yana ushbu Kitobda Idris (qissasini) zikr qiling! Darhahiqat u juda rostgo‘y payg‘ambar edi.

57. Va Biz uni yuksak martabaga ko‘tardik.

58. Ana o‘sha Odam zurriyotidan bo‘lgan (Idris kabi), Biz Nuh bilan birga (kemada) ko‘tarib (to‘fon balosidan najot bergan) kishilardan (ya’ni ularning farzandlaridan bo‘lgan Ibrohim kabi), Ibrohim zurriyotidan bo‘lgan (Ismoil, Ishoq, Ya’qub kabi), Isroil-Ya’qub (zurriyotidan bo‘lgan Muso, Horun, Zakariyo, Yahyo va Iyso kabi) va Biz hidoyat qilgan va tanlab olgan kishilardan bo‘lgan payg‘ambarlardan iborat Allohning in’omiga sazovor bo‘lgan zotlarga qachon Rahmon oyatlari tilovat qilinsa, sajda qilgan va yig‘lagan hollarida yiqilurlar.

59. So‘ng ularning ortidan namozni zoe qiladigan va shahvatlarga beriladigan kimsalar o‘rinbosar bo‘ldilar. Endi u (o‘rinbosarlar) albatta yomonlikka (ya’ni yomon jazoga) yo‘liqurlar.

60. Magar iymon keltirib, yaxshi amallar qilgan zotlargina (azobga duchor qilinmaslar). Bas, ular jannatga kirurlar va ularga biron zulm qilinmas.

61. Ular Rahmon g‘oyibda (ya’ni bandalar ko‘ziga ko‘rinmay) turgan holida O’z bandalariga va’da qilgan mangu (yashaladigan) jannatlarga (kirurlar). Albatta U zotning va’dasi amalga oshgusidir.

62. U joyda ular biron behuda so‘z eshitmaslar, magar (ahli jannat tomonidan) salom (eshiturlar xolos). U joyda ular uchun ertayu-kech rizqlari hozirdir.

63. U – Biz bandalarimizdan taqvodor bo‘lgan kishilarga meros qilib beradigan jannatdir.

64. «(Ey Muhammad), biz yolg‘iz Pardigoringizning amri farmoni bilangina nozil bo‘lurmiz. Oldimizdagi (oxirat) ham, ortimizdagi (dunyo) ham, (dunyo va oxirat) o‘rtasidagi barcha ish-amallar ham yolg‘iz Uningdir. Parvardigoringiz unutguvchi emasdir.

65. U osmonlar, yer va ularning orasidagi bor narsalarning hojasidir. Bas, siz Unga ibodat qiling va bu ibodatda sabr-toqatli bo‘ling! Uning uchun biron «teng»ni bilurmisiz?! (Yo‘q! Bilmassiz!)»

I z o h. Ushbu ikki oyat Jabroil alayhis-salomning so‘zlaridir. Paygambar alayhis-salomga bir muddat vahiy kelishi to‘xtab qolganidan so‘ng Jabroil kelganida payg‘ambar alayhissalom: «Nega kelmay qoldingiz?» — deb so‘raganlarida, u Allohning amri bilan yuqoridagi so‘zlarni aytgan ekan.

66. (Kofir) inson: «O’lganimdan so‘ng yana tirik holda qabrimdan chiqarilurmanmi?!» der.

67. Axir o‘sha inson Biz uni ilgari o‘zi hech narsa bo‘lmagan paytida yaratganimizni (ya’ni yo‘qdan bor qilganimizni) eslamasmi?!

68. Bas (ey Muhammad), Parvardigoringizga qasamki, albatta, Biz ularni (yo‘ldan ozdirgan) shaytonlari bilan birga to‘plarmiz, so‘ngra (barchalarini) jahannam atrofida tiz cho‘kkan hollarida hozir qilurmiz.

69. Keyin har bir guruhdan qaysi kimsa Rahmonga qattiqroq osiy bo‘lgan bo‘lsa (o‘shani) sug‘urib olurmiz (va jahannamga oturmiz).

I z o h. Ulamolar uqtirishlaricha, «Rahmonga qattiqroq osiy bo‘lgan» kimsalar xalqni Haq yo‘lidan ozdirib, boshi berk ko‘chalarga boshlagan dohiylardir.

70. Hech shak-shubha yo‘qqi, Biz o‘zimiz unga (jahannamga) kirishga loyiqroq bo‘lgan kimsalarni yaxshiroq bilguvchidirmiz.

71. Sizlardan har biringiz unga tushguvchidirsiz. (Bu) Parvardigoringiz (amriga binoan) vojib bo‘lgan hukmdir.

72. So‘ng taqvodor bo‘lgan zotlarni (undan) qutqarurmiz va zolim kimsalarni tiz cho‘kkan hollarida (jahannamda) qoldirurmiz.

73. Qachon ularga (ya’ni insonlarga) ochiq-ravshan bo‘lgan oyatlarimiz tilovat qilinsa, kofir bo‘lgan kimsalar iymon keltirgan zotlarga: «Qaysi guruh yaxshiroq martaba va go‘zalroq majlisda?» deydilar. (Ya’ni boy-badavlat mushriklar faqir va miskin mo‘minlarning ustidan kuladilar).

74. Holbuki Biz ulardan ilgari qancha mato’ va suratlari chiroyli bo‘lgan avlodlarni halok qilgandirmiz!

76. Alloh haq yo‘ldagi kishilarga yana hidoyatni ziyoda qilur. Parvardigoringiz nazdida abadiy qolguvchi yaxshi amallar savob jihatidan ham, oqibat jihatidan ham ortiqroqdir».

77. (Ey Muhammad), Bizning oyatlarimizga kofir bo‘lgan va: «Qasamki, albatta (oxiratda ham) menga mol-mulk va bola-chaqa ato etilur», degan kimsani ko‘rdingizmi?

78. U g‘oyibdan xabardor bo‘ldimikin yoki Rahmon dargohidan axdu paymon oldimikin?!

79. Yo‘q! Albatta Biz uning aytayotgan so‘zini yozib qo‘yurmiz hamda uning uchun azobni ziyoda qilurmiz.

80. U aytayotgan (mol-dunyoga) Biz merosxo‘r bo‘lurmiz va u huzurimizga yolg‘iz holda kelur.

81. Ular (ya’ni Makka mushriklari) Allohni qo‘yib, o‘zlariga kuch-qudrat bo‘lishi uchun «xudolar» tutdilar — butlarga sig‘indilar.

82. Yo‘q! (Qiyomat kunida butlari ularni shafoat qilmaydi, balki) ular qilgan ibodatlarni inkor qilurlar va ularga zid – dushman bo‘lurlar.

83. (Ey Muhammad), Biz kofirlarga ularni (gunoh-ma’siyatlarga) qo‘zg‘atadigan shaytonlarni yuborganimizni ko‘rmadingizmi?

84. Bas, siz ular ustida shoshqaloqlik qilmang (ya’ni nega azobga giriftor bo‘la qolmayaptilar, deb hayron bo‘lmang)! Hech shak-shubhasiz Biz ularning (qolgan oy, kunlarini ham, qilayotgan gunoxlarini ham) aniq hisob-kitob qilib tururmiz.

85. Biz taqvodor zotlarni otliq hollarida Rahmon dargohiga to‘playdigan,

86. Va jinoyatchi-kofirlarni jahannamga tushishlari uchun haydaydigan kunni (eslang)!

87. (U kunda) faqat Rahmon nazdida ahdu-paymon olgan, (Allohni bir bilib zimmalaridagi farzlarni ado etgan) kishilargina shafoat qilishga ega bo‘lurlar.

88. (Mushriklar): «Rahmonning bolasi bor», dedilar.

89. (Ey mushriklar), sizlar shunday og‘ir gap aytdingizki,

90-91. Uning (og‘irligidan) — Rahmonning bolasi bor, degan (gapning og‘irligidan) osmonlar yorilib, yer bo‘linib, tog‘lar parchalanib qulab ketishga yaqin bo‘lur.

I z o h. Ushbu oyatlarni diqqat va insof bilan o‘qigan kishi darhaqiqat ularni osmonu zaminni ham, tog‘u toshlarni ham yaratgan egasi nozil qilganiga iymon keltiradi. Chunki yerlik odamning xayoliga yer yorilishidan o‘zga narsa kelishi amri mahol.

92. Rahmon uchun bola tutish loyiq emasdir (ya’ni U zot bolaga muhtoj emas).

93. Osmonlar va yerdagi bor jonzot (qiyomat kunida) Rahmon (huzuriga) bo‘yinsungan holda kelur.

94. U zot ularni sanab-aniqlab qo‘ygandir.

95. Ularning barchasi qiyomat kunida yolg‘iz holda U zotning huzuriga kelguvchidir.