14. Aniqki, Biz Nuhni o‘z qavmiga (payg‘ambar qilib) yubordik. Bas, u ularning orasida ellik yili kam ming yil turdi (ammo ular iymon keltirmadilar), bas ularni zolim-kofir bo‘lgan hollarida to‘fon (balosi) tutdi.

15. So‘ng Biz (Nuh)ga va kema(dagi) hamrohlariga najot berdik va (u to‘fon balosini) barcha olamlarga oyat-ibrat qilib qo‘ydik.

16. Ibrohimni (eslang) - u o‘z qavmiga degan edi: «Allohga ibodat qilinglar va Undan qo‘rqinglar! Agar bilguvchi bo‘lsangizlar mana shu sizlar uchun yaxshiroqdir.

17. Sizlar Allohni qo‘yib faqat butlarga ibodat qilmoqdasizlar va (ularni «xudolar» deb) yolg‘on to‘qimoqdasizlar. Aniqki sizlar Allohni qo‘yib ibodat qilayotgan narsalar sizlarga rizqu-ro‘z berishga qodir emaslar. Bas (shunday ekan) sizlar rizqni (yolg‘iz) Alloh dargohidan istanglar va Ungagina ibodat qilinglar, Ungagina shukr qilinglar, (zotan) sizlar Ungagina qaytarilursizlar.

18. Agar sizlar (meni) yolg‘onchi qilsangizlar, bas, sizlardan avvalgi ummatlar ham (o‘z payg‘ambarlarini) yolg‘onchi qilgandirlar. Payg‘ambar zimmasida esa faqat (Alloh farmonini bandalarga) ochiq-ravshan yetkazishgina bordir».

19. Axir ular dastavval Alloh qanday qilib (yo‘qdan) yaratishini ko‘rmadilarmi?! So‘ngra (qiyomat kunida esa) U o‘sha (avval yo‘qdan bor qilgan narsasi)ni qaytarur. Albatta bu Allohga osondir.

20. (Ey Muhammad), ayting: «Yerda aylanib (Alloh) dastavval qanday qilib yaratganini (va so‘ng O’zi yo‘qdan bor qilgan narsalarni yo‘q qilganini) ko‘ringlar. So‘ngra Alloh (ularni) ikkinchi (marta) paydo qilur. Albatta Alloh barcha narsaga qodirdir.

21. U O’zi xohlagan kimsalarni azoblar va O’zi xohlagan kishilarga rahm qilur. (Yolg‘iz) Ungagina qaytarilursizlar.

22. Sizlar (Allohning jazosidan) na yerga va na osmonga qochib qutulguvchi emasdirsizlar. Va sizlar uchun Allohdan o‘zga biron yordamchi yo‘qdir.

23. Allohning oyatlarini va Unga ro‘baro‘ bo‘lishni inkor qilgan kimsalar ular Mening marhamatimdan noumid (mahrum) bo‘lgan kimsalardir va ular uchun alamli azob bordir.

24. Bas (Ibrohimning da’vatiga) qavmining javobi faqat: «Uni o‘ldiringlar yoki yoqib yuboringlar», deyishlari bo‘ldi. So‘ng Alloh unga olovdan najot berdi. Albatta bunda iymon keltiradigan qavm uchun oyat-ibratlar bordir.

25. Ibrohim aytdi: «Sizlar faqat hayoti dunyodagi o‘zaro oshnaog‘ aynigarchiligingizni ko‘zlab, Allohni qo‘yib, butlarni ushladinglar. Hali qiyomat kunida ayrimlaringiz (ya’ni peshvolaringiz) ayrimlaringizdan (ergashuvchilardan) tonur, ayrimlaringiz ayrimlaringizni la’natlar. Sizlarning borar joyingiz do‘zaxdir. (U joyda) sizlar uchun yordamchilar yo‘qdir».

26. Bas Lut unga iymon keltirdi.

I z o h . Lut o‘zi Ibrohimning og‘asining o‘g‘li bo‘lib, Ibrohim kofirlar tomonidan olovga tashlanganida yonmaganini ko‘rgach, uning haq payg‘ambar ekanini bilib, birinchi bo‘lib iymon keltiradi... (Ibrohim) aytdi: «Albatta men Parvardigorim (buyurgan tomon)ga hijrat qilguvchidirman. Albatta Uning O’zigina qudrat va hikmat egasidir».

27. Biz (Ibrohimga o‘g‘li) Ishoq va (nabirasi) Ya’qubni hadya etdik hamda payg‘ambarlikni ham (barcha samoviy kitoblar)ni ham uning zurriyotiga (xos) qildik va unga shu dunyoda ham ajri-mukofotini berdik, albatta u oxiratda ham solih zotlardandir.

28-29. Lut o‘z qavmiga: «Albatta sizlar shunday buzuqlik qilmoqdasizlarki, sizlardan ilgari butun olamlardan biron kimsa bunday qilmagan edi. Haqiqatan sizlar (xotinlaringizni qo‘yib) erkaklarga borurmisizlar; yo‘lto‘sar-qaroqchilik qilurmisizlar: majlislaringizda yomon ishlar qilurmisizlar?» deganini eslang. Bas (Lut) qavmining javobi faqat «Agar sen rostgo‘y kishilardan bo‘lsang, bizlarga Allohning azobini keltir-chi», deyishlari bo‘ldi.

31. Qachonki Bizning elchilarimiz (ya’ni farishtalar) Ibrohimga (farzand ko‘rishi haqidagi) xushxabarni keltirishgach, aytdilar: «Albatta bizlar mana shu qishloq ahlini halok qilguvchidirmiz. Chunki uning ahli zolim — kofir bo‘ldilar».

32. (Ibrohim); «Axir u joyda Lut bor-ku?» — dedi. Ular aytdilar: «Bizlar U joyda kim borligini yaxshiroh bilguvchidirmiz. Albatta bizlar (Lutni) va uning axli-oilasini qutqarurmiz. Magar uning xotini (najot topmas, chunki u) qolib halok bo‘lguvchilardan edi.

33. Qachonki elchilarimiz Lutning oldiga kelganlarida, u bundan yomon holga tushdi va ularning kelishlaridan yuragi siqildi. Ular dedilar: «Qo‘rqma va g‘amgin bo‘lma. Albatta bizlar senga va ahli oilangga najot berguvchilardirmiz. Magar xotining (najot topmas chunki u) qolib halok bo‘lguvchilardan edi».

34. Shak-shubhasiz Biz fosiq-itoatsiz bo‘lganlari uchun bu qishloq axli ustiga osmondan azob-tosh yog‘diruvchidirmiz.

35. Aniqki Biz aql yurgizadigan qavm uchun (ibrat bo‘lsin, deb) u (qishloq)dan oyat-nishona qoldirgandirmiz.

36. Madyan (qavmi)ga o‘z birodarlari Shu’aybni (payg‘ambar qildik). Bas u aytdi: «Ey qavmim, Allohga ibodat qilingiz va oxirat kunidan umidvor bo‘lingiz hamda Yer (yuzi)da buzg‘unchilik qilib sanqib yurmangiz!»

37. Ular (Shu’aybni) yolg‘onchi qilishgach, ularni dahshatli zilzila tutib, turgan joylarida (tutdek) to‘kildilar.

38. Od va Samud (qabilalarini ham xalok qildik). (Bu) sizlarga ularning maskanlaridan (ya’ni u maskanlardan qolgan xarobalardan) ko‘rinib turibdi. Shayton ularga (qilayotgan) amallarini chiroyli ko‘rsatib, ularni (haq) yo‘ldan to‘sdi. Holbuki ular aqlu-hushli kishilar edi.

39. Qorun, Fir’avn va Homonni ham (xalok qildik). Darhaqiqat Muso ularga (payg‘ambar ekanligini dalolat qiladigan) aniq hujjatlar keltirganida ular yer (yuzi)da kibr-havo qildilar va (Bizning azobimizdan) qochib qutulguvchi bo‘lmadilar.

40. Biz (ulardan) har birini o‘z gunohi bilan ushladik. Bas ularning orasida Biz ustiga tosh yog‘dirgan kimsalar ham bordir, ular orasida qichqiriq tutib (halok bo‘lgan) kimsalar ham bordir, ular orasida Biz yerga yutdirgan kimsalar ham bordir va ular orasida Biz (suvga) g‘arq qilgan kimsalar ham bordir. Alloh ularga zulm qilguvchi bo‘lmadi, lekin ular o‘z jonlariga jabr qilguvchi bo‘ldilar.

41. Allohdan o‘zga «do‘stlar»ni ushlagan kimsalarning misoli xuddi (o‘zi uchun) uy qurib olib, (o‘sha uyidan panoh istagan) o‘rgimchakka o‘xshaydi. Albatta uylarning eng nimjoni o‘rgimchak uyasidir. Agar ular bilsalar edi, (o‘rgimchak uyasi kabi ojiz butlardan panoh istamagan bo‘lur edilar).

42. Shak-shubhasiz, Alloh ular O’zini qo‘yib, iltijo qilishayotgan butlarini bilur. U qudrat va hikmat egasidir.

43. Ushbu masallarni Biz odamlar (ibrat olsinlar) uchun ayturmiz. (Lekin) ularni faqat ilm egalarigina anglay olurlar.

44. Alloh osmonlar va yerni haq (qonun) bilan yaratgandir. Albatta bunda iymon keltirgan kishilar uchun oyat-ibrat bordir.

45. (Ey Muhammad), siz o‘zingizga vahiy qilingan Kitob – Qur’ondan bo‘lgan (oyatlar)ni tilovat qiling va namozni to‘kis ado qiling! Albatta namoz buzuqlik va yomonlikdan to‘sur. Aniqki Allohni zikr qilmoq (barcha narsadan) ulug‘roqdir. Alloh qilayotan ishlaringizni bilib turur.

46. (Ey mo‘minlar), sizlar axli kitob bilan faqat eng chiroyli yo‘sinda mujodalamunozara qilinglar, magar ularning orasidagi zulmu-zo‘ravonlik qilgan kimsalar bilangina (keskin muomala qilishingiz mumkindir). Va aytinglar: «Bizlar o‘zimizga nozil qilingan (Qur’on)ga ham sizlarga nozil qilingan (Tavrot va Injil)ga ham iymon keltirganmiz. Bizlarning ilohimiz ham, sizlarning ilohingiz ham Bir (iloh)dir va bizlar Ungagina bo‘yinsunguvchimiz».

47. (Ey Muhammad, Biz sizdan avvalgi payg‘ambarlarga kitoblar nozil qilganmiz). Shuningdek, sizga ham Kitob-Qur’on nozil kildik. Bas Biz Kitob (ya’ni Tavrot va Injil) ato etgan zotlar unga (ya’ni Qur’onga) iymon keltirurlar. Ana u (Makka ahli orasida ham) unga iymon keltiradigan kishilar bordir. Bizning oyatlarimizni faqat kofirlargina inkor qilur.

48. Siz (o‘zingizga Qur’on nozil qilinishidan) ilgari biron kitobni tilovat qilguvchi bo‘lgan emas edingiz va o‘z qo‘lingiz bilan xat ham yozgan emas edingiz. Aks holda buzg‘unchi kimsalar albatta shubhaga tushgan bo‘lur edilar.

49. Yo‘q u (ya’ni Qur’on) ilm ato etilgan zotlarning ko‘ngillaridagi aniq-ravshan oyatlardir. Bizning oyatlarimizni faqat zolimlargina inkor qilur.

50. Ular (kofirlar): «Unga (ya’ni Muhammadga) ham Parvardigori tomonidan oyat-mo‘‘jizalar tushganida edi», dedilar. Ayting: «Oyat-mo‘‘jizalar yolg‘iz Allohning huzuridadir. Men esa faqat (osiylarni Allohning azobidan) ochiq ogoxlantirguvchiman xolos».

51. Axir ularga tilovat qilinayotgan shu Kitobni Biz sizga nozil qilganimiz ular uchun yetarli emasmi?! Albatta bu (Kitob)da iymon keltiradigan qavm uchun rahmat va eslatma bordir.

52. Ayting: «Alloh men bilan sizlarning o‘rtangizda yetarli guvohdir. U zot osmonlar va yerdagi bor narsani bilur. Botil narsaga (ya’ni butlarga) iymon keltirib, Allohga kofir bo‘lgan kimsalar - ana o‘shalar ziyon ko‘rguvchilarning o‘zidirlar».

53. Ular sizdan azobni tezlatishni talab qilurlar. Agar belgilangan muddat (ya’ni qiyomat kuni) bo‘lmasa edi, albatta ularga (darhol) azob kelgan bo‘lur edi. Shak-shubhasiz (azob) ularga o‘zlari sezmagan hollarida to‘satdan kelur.

54. Ular sizdan azobni tezlatishni talab qilurlar. Albatta jahannam kofirlarni o‘rab olguvchidir.

55. U kunda azob ularning ustilaridan ham, oyoqlarining ostidan ham o‘rab olur va (Alloh) aytur: «Qilib o‘tgan amallaringizning jazosini totinglar!»

56. Ey iymon keltirgan bandalarim, shak-shubha yo‘qki, Mening yerim keng, kattadir. Bas sizlar Mengagina ibodat qilingiz!

I z o h . Ushbu oyati karima Makkadagi mushriklarning zulmu-fitnalari sababli toatibodatlarini bemalol qila olmay qolgan musulmonlar haqida nozil qilingandir. Tangri taolo oyat orqali ularga O’zining zamini keng ekanligi, binobarin agar bu yerda ularning iymon-e’tiqodlariga daxl qilinsa, o‘zga yerlarga hijrat qilib, o‘sha joylarda yolg‘iz O’ziga ibodat qilishlari lozimligini uqtiradi. Xuddi shu xususdagi payg‘ambar alayhis-salomning bir hadisi muboraklari ham barcha mo‘min-musulmonlar uchun ibratli eslatmadir: "Kim o‘z dini(ni saqlab qolish) uchun bir yerdan boshqa yerga ketar ekan, albatta u jannatga haqdor bo‘libdir".

57. Har bir jon o‘lim (sharbati)ni totguvchidir. So‘ngra O’zimizga qaytarilursizlar.

58. Iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan zotlarni albatta jannatda ostidan daryolar oqib turadigan joylarga joylashtirurmiz. Ular o‘sha joylarda mangu qolurlar. (Yaxshi) amallarni qilguvchi zotlarning ajri-mukofoti naqadar yaxshidir!

59. Ular (kofirlar tomonidan bo‘ladigan zulmu kulfatlarga) sabr-toqat qilgan va yolg‘iz Parvardigorlarigagina tavakkul qiladigan — suyanadigan zotlardir.

61. Qasamki, agar siz ulardan: «Osmonlar va yerni yaratgan, quyosh va oyni (O’z izmiga) qaratgan zot kim?» — deb so‘rasangiz, albatta ular: «Alloh», deb (javob qilurlar). Bas (shundoq ekan, o‘sha Allohga ibodat qilishning o‘rniga) qayoqqa burilib ketmoqdalar-a?!

62. Alloh bandalaridan O’zi xohlagan kishilarning rizqini keng qilur va (O’zi xoxlagan kishilarning rizqini) tang qilur. Albatta Alloh barcha narsani bilguvchidir.

63. Qasamki, agar siz ulardan: «Osmondan suv yomg‘ir yog‘dirib yerni «o‘lganidan» so‘ng «tiriltirgan» zot kim?» — deb so‘rasangiz, albatta ular: «Alloh», deb (javob qilurlar). Siz (ularga): «E’tirof etganlaringiz uchun Allohga hamdu sano bo‘lsin», deb ayting. Yo‘q, ularning ko‘plari aql yurgizmaydilar.

64. Bu hayoti dunyo faqat (bir nafaslik) o‘yin-kulgidir. Agar ular bilsalar oxirat diyorigina (mangu) hayot (diyoridir).

65. Qachon ular kemaga minsalar (g‘arq bo‘lishdan ko‘rqib) Allohga chin ixlos bilan duo-iltijo qilurlar. Endi qachonki (Alloh) ularga najot berib quruqlikka (chiqargach), banogoh ular (Allohga) shirk keltirurlar!

66. Biz ularga ato etgan ne’matlarga kofir bo‘laversinlar va (shu bir nafaslik hayotlarida) «foydalanib» qolsinlar. Hali yaqinda (bu qilmishlarining oqibatini) bilib qolajaklar!

67. Ular o‘zlarining atroflaridan odamlar talon-torojga duchor bo‘layotgani holda Biz Haramni (ya’ni Makkani) tinch-osoyishta qilib qo‘yganimizni ko‘rmadilarmi?! Nahotki ular botil-butlarga iymon keltirib, Allohning ne’mati (Islomga)ga kofir bo‘lsalar?!

68. Alloh sha’niga yolg‘on to‘qigan yoki Haq – Qur’on kelgan chog‘ida uni yolg‘on degan kimsadan ham zolimroq kim bor?! Jahannamda kofir kimsalar uchun joy topilmasmi?!