8. U (ayoldan) azob-jazoni «U (ya’ni eri) shak-shubhasiz yolg‘onchilardan», deb Alloh nomiga to‘rt marta guvohlik berishi daf’ qilur.

9. (U ayolning) beshinchi (guvohligi esa agar eri) rostgo‘ylardan bo‘lsa, o‘zining ustiga Allohning g‘azabi tushishini so‘ramoqligidir.

10. Agar sizlarga Allohning fazlu-marxamat bo‘lmasa va Alloh tavbalarni qabul qilguvchi, hikmat sohibi bo‘lmasa edi (albatta yo er, yo xotin sharmanda qilingan bo‘lur edi).

11. Shak-shubhasiz bu bo‘htonni (vujudga) keltirgan kimsalar o‘zlaringizdan bo‘lgan bir to‘dadir. Uni sizlar o‘zlaringiz uchun yomonlik deb o‘ylamanglar, balki u sizlar uchun yaxshilikdir Ulardan (ya’ni bo‘htonchilardan) har bir kishi uchun o‘zi kasb qilgan gunoh(ga yarasha jazo) bordir. Ularning orasidagi (gunohning) kattasini ko‘targan kimsa uchun ulug‘ azob bordir.

I z o h . Ushbu oyatda mazkur bo‘lgan «bo‘hton»ning tarixi bundaydir: Payg‘ambar alayhis-salom sahobalari bilan birga bir g‘azotdan qaytar ekanlar, Madinaga yaqinlashib qolganlarida qorong‘u kechada askarlarga bir oz orom olish uchun ruxsat beradilar. Shunda payg‘ambar alayhis-salom bilan birga g‘azotga chiqqan jufti halollari Oisha - (Alloh undan rozi bo‘lsin) hojat uchun chiqib, askarlardan ancha uzoqqa ketib qoladi va qaytib kelganida karvon jilib ketganini ko‘radi. Shu payt odatda karvon ortidan qolgan narsalarni yig‘ib yurish uchun tayinlangan bir sahoba kelib qolib, Oishani ko‘rib taniydi va uni tuyaga mindirib, o‘zi yayov holda karvonning ortidan yetkazib boradi. Buni ko‘rgan ayrim munofiq kimsalar Oishani badnom qilishib turli mish-mishlar tarqatadilar. Bu mish-mishlarni eshitgan payg‘ambar alayhis-salom ham, Oisha ham, Abu Bakr Siddiq ham va boshqa musulmonlar ham nihoyatda iztirobda qoladilar. Oradan to‘la bir oy vaqt o‘tgandan so‘nggina payg‘ambar alayhis-salomga yuqorida mazkur bo‘lgan va quyida zikr qilinadigan oyatlar nozil bo‘lib, Oishaning pokligi aniqlanadi va bu mish-mish bo‘hton ekanligi oshkor bo‘ladi hamda bo‘htonchilarning har biri uchun qilgan gunohiga yarasha jazo berilishi, ularning kattasi bo‘lgan munofiq uchun esa oxiratda ulug‘ azob borligi haqida xabar beriladi. Alloh taolo bu mojaroni mo‘minlar uchun yomonlik emas, balki yaxshilik, Oishaning Kalomulloh guvohligida oqlanishi deb ataydi.

12. (Ey mo‘minlar), sizlar (bu bo‘htonni) eshitgan paytingizda, mo‘min va mo‘minalar bir-birlari haqida yaxshilikni o‘ylab: «Bu ochiq bo‘hton-ku!» desalar bo‘lmasmidi?!

13. Ular (ya’ni Oishani bandom qilmoqchi bo‘lganlar o‘z da’volariga) to‘rtta guvoh keltirsalar bo‘lmasmidi?! Endi agar guvoh keltira olmasalar, u holda Alloh nazdida ular yolg‘onchidirlar.

14. Agar sizlarga dunyo va oxiratda Allohning fazlu-marhamati bo‘lmasa edi, albatta sizlarni tinmay so‘zlagan narsa — bo‘htonlaringiz sababli ulug‘ azob ushlagan bo‘lur edi.

15. O’shanda sizlar uni tildan tilga olib, og‘izlaringiz bilan o‘zlaringiz aniq bilmagan narsani so‘ylar va buni yengil ish deb uylar edingizlar. Holbuki u Alloh nazdida ulug‘ (gunohdir).

16. Uni eshitgan paytingizda: «Bu (mish-mishni) so‘zlash biz uchun joiz emasdir. Ey pok Parvardigor, bu ulug‘ bo‘hton-ku!» desangizlar bo‘lmasmidi?!

17. Agar mo‘min bo‘lsangizlar, hargiz unga o‘xshagan narsalarga qaytmasliklaringizni Alloh sizlarga pand-nasihat qilur.

18. Va Alloh sizlarga O’z oyatlarini bayon qilur. Alloh ilm va hikmat sohibidir.

19. Albatta iymon keltirgan kishilar o‘rtasida buzuqliklar yoyilishini istaydigan kimsalar uchun dunyoda ham, oxiratda ham alamli azob bordir. Alloh bilur, sizlar bilmassiz.

20. Agar sizlarga Allohning fazlu-marhamati va Allohning mehribon va rahmli ekani bo‘lmasa edi (albatta sizlarga bu qilmishlaringiz uchun azobni naqd qilgan bo‘lur edi).

22. Sizlardan fazl va keng-katta mol-davlat egalari qarindoshlarga, miskinlarga va muhojirlarga Alloh yo‘lida infoq-ehson qilmaslikka qasam ichmasin, balki ularni afv qilib, kechirsinlar! Alloh sizlarni mag‘firat qilishini istamaysizlarmi?! Alloh mag‘firatli, mehribondir.

I z o h. Bu oyat Abu Bakr Siddiq (Alloh undan rozi bo‘lsin) haqidadir. U kishi qizi Oisha haqida mish-mish tarqatganlar orasida bo‘lgani uchun o‘zining qarindoshlaridan biriga yordam bermaslikka qasam ichgan edi. Yuqoridagi oyat nozil bo‘lganidan so‘ng darhol qasamini buzib unga infoq-ehson qilgan ekan hamda qasamni buzganlik kafforatto‘ lovini ham to‘lagan ekan.

23. Albatta (buzuq niyatlardan) bexabar, pokiza, mo‘mina ayollarni badnom qiladigan kimsalar dunyoda ham, oxiratda ham la’natga duchor bo‘ldilar. Ular uchun ulug‘ azob bordir.

24. U kunda qiyomatda qilib o‘tgan (bo‘htonlari) sababli ularning tillari ham, qo‘l va oyoqlari ham o‘zlarining ziyonlariga guvoxlik berur.

25. O’sha kunda Alloh ularning haqiqiy jazolarini komil qilib berur va ular Allohning aniq-haq ekanini bilurlar.

26. Nopok ayollar nopok erlar uchundir (ya’ni loyiqdir), nopok erlar nopok ayollar uchundir. Pokiza ayollar pokiza erlar uchundir, pokiza erlar pokiza ayollar uchundir. Ana o‘sha (pokiza erlar va pokiza ayollar) ularning (ya’ni nopok erlar va nopok ayollarning) aytayotgan bo‘htonlaridan pokdirlar. Ular uchun mag‘firat va ulug‘ rizq (ya’ni jannat ne’matlari) bordir.

27. Ey mo‘minlar, o‘z uylaringizdan boshqa uylarga to izn so‘ramaguningizcha va egalariga salom bermaguningizgacha kirmangiz. Mana shu sizlar uchun yaxshiroqdir. Shoyad eslatma-ibrat olsangizlar.

28. Endi agar u (uylarda) hech kimni topmasangizlar, u holda to sizlarga izn berilmaguncha, ularga kirmangiz! Agar sizlarga «qaytinglar», deyilsa (ya’ni kirishga izn berilmasa) qaytib ketinglar! Shu sizlar uchun eng toza (yo‘ldir). Alloh qilayotgan amallaringizni bilguvchidir.

29. (Birov uchun) maskan bo‘lmagan (mehmonxona, karvonsaroy kabi) sizlar foydalanadigan uylarga (izn so‘ramasdan) kirishlaringizda sizlarga gunoh yo‘qdir. Alloh oshkor qilayotgan narsangizni ham, yashirayotgan narsangizni ham bilur.

30. (Ey Muhammad), mo‘minlarga ayting, ko‘zlarini (nomahram ayollarga tikishdan) to‘ssinlar va avratlarini (haromdan) saqlasinlar! Mana shu ular uchun eng toza (yo‘ldir). Albatta Alloh ular qilayotgan hunarlardan xabardordir.

31. Mo‘minalarga ham ayting, ko‘zlarini (nomahram erkaklarga tikishdan) to‘ssinlar va avratlarini (haromdan) saqlasinlar! Hamda ko‘rinib turgandan boshqa zeb-ziynatlarini (ya’ni ustlaridagi liboslaridan boshqa zeb-ziynatlarini nomahramlarga) ko‘rsatmasinlar va ko‘kraklarini ro‘mollari bilan to‘ssinlar! Ular zeb-ziynatlarini ko‘rsatmasinlar, magar erlariga yo otalariga yo erlarining otalariga yo o‘g‘illariga yo erlarining o‘g‘illariga yo o‘zlarining og‘a-inilariga yo og‘a-inilarining o‘g‘illariga yo opa-singillarining o‘g‘illariga yo o‘zlari (kabi) ayollarga yo qo‘l ostilaridagi cho‘rilarga yo (ayollardan) behojat bo‘lgan (ya’ni juda keksayib qolgan yoki aqlsiz-devona) erkak xizmatkor-qullarga yo ayollarning avratlaridan xabardor bo‘lmagan go‘daklargagina (ko‘rsatishlari joizdir). Yana yashirgan zeb-ziynatlar bilinsin uchun oyoqlarini (erga) urmasinlar! Barchalaringiz Allohga tavba qilinglar, ey mo‘minlar! Shoyadki (shunda) najot topsangizlar.

32. O’z oralaringizdagi tul-bevalarni hamda qul va cho‘rilaringizni yaxshilarini uylantiringlar. Agar ular kambag‘al bo‘lsalar, Alloh ularni O’z fazlu-karami bilan boy-behojat qilur. Alloh (fazlu-karami) keng, bilguvchidir.

I z o h . Ma’lumki, Islom dini kelgan vaqtida quldorlik davri edi. Binobarin musulmonlar orasida ham hojalar va qul cho‘rilar bo‘lishi tabiiy hol edi. Lekin Islom musulmonlarni ozod qilishning bir qancha yo‘l-yo‘riqlarini ko‘rsatgan. Shulardan biri mukobata — bitim tuzishdir. Unda ozod bo‘lishni istagan qul o‘z hojasi bilan muayyan miqdordagi pulni topib berib, ozod bo‘lish haqida bitim tuzadi. Mana shu bitim tuzilgan soatidan boshlab u qulning bo‘yni qullikda bo‘lsa-da, ozod bo‘ladi, ya’ni kelishilgan miqdordagi pulni topish uchun hojasining uyidan tashqariga chiqib ishlab yuraverishi joiz bo‘ladi. Qolaversa, yuqorida zikr qilinganidek, Alloh taolo hojalarga O’zi ularga ato etgan mol-dunyodan berib, bitim tuzgan qullarining ozod bo‘lishlariga yordam qilishni buyuradi... Poklikni istagan cho‘rilaringizni hayoti dunyo narsalarini istab zinokorlik qilishga majburlamanglar. Endi kim ularni majbur etsa, bas, albatta Alloh majburlaganlaridan so‘ng (u cho‘rilarni) mag‘firat qilguvchi va (ularga) rahmshafqat qilguvchidir.

I z o h . Bu oyatning ikkinchi qismi Abdulloh ibn Ubay ibn Salul degan munofiq haqida nozil bo‘lgandir. U pul-mol topish uchun o‘zining ikki cho‘risini zinokorlik qilishga majburlaydi. Ular payg‘ambar alayhis-salom huzurlariga u munofiqning ustidan shikoyat qilib kelganlarida Alloh taolo O’z payg‘ambariga yuqoridagi oyatlarni nozil qiladi.

34. (Ey mo‘minlar), darhaqiqat, Biz sizlarga ochiq-ravshan oyatlarni, sizlardan ilgari o‘tgan zotlar to‘g‘risidagi misollarni va taqvodor kishilar uchun pandnisahatni nozil qildik.

35. Alloh osmonlar va yerning nuridir (ya’ni ularning barchasini yoritib, ko‘zga ko‘rsatib — yo‘qdan bor qilib turguvchidir). U zot nurining (mo‘min banda qalbidagi) misoli xuddi bir tokcha, uning ustida bir chiroq, bu chiroq bir shisha ichida, u shisha go‘yo bir dur yulduzga o‘xshaydi. U (chiroq) na sharqiy va na g‘arbiy bo‘lmagan (balki zaminning qoq markazidagi) muborak zaytun daraxtining (moyidan) yoqilur. Uning moyi (tiniq, musaffoligidan) garchi unga olov tegmasa-da, (atrofni) yoritib yuborgudek. (Olov tekkach esa) nur ustiga nur (bo‘lur). Alloh O’zining (bu nuriga) O’zi xohlagan kishilarni hidoyat qilur. Alloh odamlar (ibrat olishlari) uchun (mana shunday) misollar keltirur. Alloh barcha narsani bilguvchidir.

36-37. (U chiroq) bir uylarda (ya’ni masjidlarda yoqilurki), Alloh ularni baland ko‘tarib (bino) qilinishiga va ularda O’zining nomi zikr qilinishiga izn bergan (ya’ni amr qilgan) edi. U (masjidlarda) ertayu kech U zotni poklaydigan kishilar bordirki, ularni na tijorat va na oldi-sotdi Allohni zikr qilishdan, namozni to‘kis ado etishdan va zakotni (haqdorlarga) ato etishdan mashg‘ul qila olmas. Ular dillar va ko‘zlar iztirobga tushib qoladigan (qiyomat) kunidan qo‘rqurlar.

38. Ular Alloh o‘zlarini qilgan amallarining eng go‘zallari sababli mukofotlashi va yana ularga O’z fazlu-karami bilan ziyoda (savoblar ato) qilishi uchun (ertayu kech Allohni poklab ibodat qilurlar). Alloh O’zi xohlagan kishilarga behisob rizq berur.

39. Kofir bo‘lgan kimsalarning qilgan amallari esa sahrodagi sarobga o‘xshaydi. Tashna odam uni suv deb o‘ylar, toki qachon uning (ya’ni, qilgan amalining) oldida topur. Bas U zot uning hisob-kitobini komil qilur. Alloh juda tez hisobQur’oni karim. Alouddin Mansur tarjimasi kitob qilguvchidir.

40. Yoki (kofirlarning qilgan amallari) ustma-ust to‘lqin va uning ham ustida (qora) bulut qoplab olgan dengizdagi zulmatlarga o‘xshaydi. (Ular) ustma-ust zulmatlardir. U o‘z qo‘lini chiqarib (qarasa) ko‘rishga yaqin bo‘lmas. Kimga Alloh nuri (iymon) bermasa, bas uning (uchun) hech qanday nur bo‘lmas.

42. Osmonlar va yerning podshohligi Allohnikidir. Yolg‘iz Allohga qaytish bordir.

43. Alloh bulutlarni haydashni, so‘ngra ularni birlashtirishni, so‘ngra ularni ustma-ust qilishini ko‘rmadingizmi? So‘ng (bulut) orasidan yomg‘ir chiqayotganini ko‘rursiz. (Alloh) osmondan — undagi (bulutlar) tog‘idan do‘l yog‘dirib, uning (ziyonini) O’zi xohlagan kishilarga yetkazur va O’zi xohlagan kishilardan nari ketkazur. Uning chaqmog‘ining yorug‘ligi (qaragan) ko‘zlarni ketkazgudek bo‘lur.

44. Alloh kecha va kunduzni aylantirib turur. Albatta bunda dil egalari uchun ibrat bordir.

45. Alloh barcha jonivorni suvdan yaratdi. Ulardan qorni bilan (sudralib) yuradiganlari ham bor, ikki oyoqda yuradiganlari ham bor, to‘rt (oyokda) yuradiganlari ham bordir. Alloh O’zi xohlagan narsani yaratur. Albatta Alloh barcha narsaga qodirdir.

46. Darhaqiqat Biz ochiq-ravshan oyatlarni nozil qildik. Alloh O’zi xohlagan kishilarni To‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur.

47. Ular (ya’ni munofiqlar): «Allohga va payg‘ambarga iymon keltirdik va bo‘yinsundik», deydilaru, shundan keyin ulardan bo‘lgan bir guruh yuz o‘girib ketur. Ular mo‘min emasdirlar.

48. Qachon ular Alloh va Uning payg‘ambariga o‘rtalarida hukm chiqarish uchun chorlansalar, banogoh ulardan bir guruhi (payg‘ambar huzuriga kelishdan) yuz o‘girguvchidir.

49. Agar haqiqat ular (taraf)da bo‘lsa, (payg‘ambar oldilariga) bo‘yin egib kelurlar.

50. Ularning dillarida maraz bormi yoki Muhammadning haq payg‘ambar ekanligidan shubhalandilarmi yoxud Alloh va Uning payg‘ambari o‘zlariga zulm qilishidan qo‘rqarlarmi?! Yo‘q! Ularning o‘zlari zolimlardir.

52. Kim Alloh va Uning payg‘ambariga bo‘yinsunsa va Allohdan qo‘rqib, taqvo qilsa, bas ana o‘shalargina (baxt-saodatga) erishguvchilardir.

53. (Munofiqlar) agar siz amr etsangiz, albatta (jihodga) chiqishlari haqida jonjahdlari bilan qasam ichdilar. Ayting: «Qasam ichmanglar! (Jihod) ma’lum ibodatdir (ya’ni bu haqda qasam ichishga hojat yo‘qdir). Albatta Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir».

54. Ayting: «Allohga bo‘yinsuningiz va payg‘ambarga bo‘yinsuningiz! Endi agar yuz o‘girsangizlar bas, (payg‘ambar) zimmasida o‘ziga yuklangan narsa (ya’ni odamlarga Allohning dinini yetkazish) bordir, sizlarning zimmangizda esa o‘zlaringizga yuklangan narsa (payg‘ambarga bo‘yinsunish) bordir. Agar unga bo‘yinsunsangiz, hidoyat topursizlar. Payg‘ambar zimmasida (sizlarni zo‘rlab dinga kirgizish emas, balki) faqat (sizlarga Haq dinni) yetkazish bordir.

55. Alloh sizlardan iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan zotlarga xuddi ilgari o‘tgan (iymon-e’tiqodli) zotlarni (er yuziga) xalifa-hukmron qilganidek, ularni ham yer yuzida xalifa qilishni va ular uchun O’zi rozi bo‘lgan (Islom) dinini g‘olib-mustahkam qilishni hamda ularning (ahvolini Makkada ko‘rgan) xavfu-xatarlaridan so‘ng (Madinada) tinchlik-xotirjamlikka aylantirib qo‘yishni va’da qildi. Ular Menga ibodat qilurlar va Menga biron narsani sherik qilmaslar. Kim mana shu (va’da)dan keyin kufroni (ne’mat) qilsa, bas ular itoatsiz kimsalardir.

56. (Ey mo‘minlar), namozni to‘kis ado etinglar, zakotni ato etinglar va payg‘ambarga bo‘yinsuninglar. Shoyad rahmatga erishsangizlar.

57. (Ey Muhammad), siz hargiz kofir bo‘lgan kimsalarni yer yuzida (biron joyga) qochib qutulguvchi deb o‘ylamang! Ularning borar joylari do‘zaxdir. Naqadar yomon oqibatdir u!

58. Ey mo‘minlar, qo‘l ostingizdagi (qul va cho‘rilaringiz) hamda o‘zlaringizning balog‘atga yetmagan (bolalaringiz) uch vaqtda (huzuringizga kirish uchun) sizlardan izn so‘rasinlar — bomdod namozidan ilgari, peshin vaqtida (issiqdan) kiyimlaringizni tashlagan paytingizda va xufton namozidan keyin. (Bu uch vaqt) sizlarning avratlaringiz (ochiq bo‘lishi mumkin bo‘lgan vaqtlardir). Ular o‘sha (vaqtlardan) so‘ng (izn so‘ramay kirishlarida) sizlarga ham, ularga ham gunoh yo‘qdir. (Chunki) ular sizlarga, biringiz biringizga kelib-ketib turguvchidirsizlar. Alloh oyatlarni sizlarga mana shunday bayon qilur. Alloh bilim va hikmat sohibidir.

59. Qachon go‘daklaringiz balog‘atga yetsalar, bas ular ham xuddi ulardan ilgari (balog‘atga yetganlar) kabi izn so‘rasinlar! Alloh O’z oyatlarini sizlarga mana shunday bayon qilur. Alloh bilim va hikmat sohibidir.

60. Xotinlardan (o‘tirib) keksayib qolgan, erga tegishni o‘ylamaydiganlari biron zeb-ziynat bilan yasanmagan hollarida kiyimlarini (ya’ni ro‘mol, yopinchiqlarini) olib qo‘yishlarida ularga gunoh yo‘qdir. O’zlarini pok (ya’ni, ro‘mol, yopinchiqda) tutishlari o‘zlari uchun yaxshiroqdir. Alloh eshitguvchi, bilguvchidir.

61. (Jihodga chiqmay qolishlarida) ko‘zi ojiz kishiga xaraj-tanglik yo‘qdir, cho‘loqqa xaraj yo‘qdir, xastaga xaraj yo‘qdir (ya’ni ular jihodga chiqmaganlari uchun ayblanmas). (Ey mo‘minlar), sizlar o‘z uylaringizdan yo otalaringizning uylaridan yo onalaringizning uylaridan yo og‘a-inilaringizning uylaridan yo opasingillaringizning yo amakilaringizning uylaridan yo ammalaringizning uylaridan yo tog‘alaringizning uylaridan yo xolalaringizning uylaridan yo sizlar kalitlariga ega bo‘lgan uylardan yo do‘stingizning uyidan (izn so‘ramasdan) taomlanishingizda sizlarga (gunoh yo‘qdir). To‘plangan yo bo‘lingan hollaringizda taomlanishingizda sizlarga gunoh yo‘qdir. Bas qachon uylarga kirsangizlar, bir-birlaringizga Alloh huzuridan bo‘lgan muborak pokiza salomni aytinglar (ya’ni «Assalomu alaykum», denglar). Sizlar aql yurgizishlaringiz uchun Alloh O’z oyatlarini sizlarga mana shunday bayon qilur.

63. (Ey mo‘minlar), payg‘ambarni chaqirishni o‘rtalaringizda bir-birlaringizni chaqirish kabi qilmangizlar (ya’ni u zotni hurmat-ehtirom bilan «Ey Allohning payg‘ambari», deb chaqiringlar). Sizlardan berkingan hollarda (payg‘ambar huzuridan) sug‘urilib chiqib ketadigan kimsalarni Alloh yaxshi bilur. (Payg‘ambarning) amriga xilof ish qiladigan kimsalar o‘zlariga biron fitnakulfat yetib qolishdan yoki alamli azob yetib qolishidan hazir bo‘lsinlar!