I z o h . Ya’ni har bir insof-diyonatli banda bundan ibrat olib, yeru-osmondek buyuk mavjudotni yaratgan va ularni O’z qudrati ilohiyyasiga bo‘yinsundirgan Tangri taolo albatta qabrlardagi jasadlarga ham qayta jon ato etishga qodir ekanini bilib olishi mumkindir.

10. Aniqki Biz Dovudga (ulug‘) bir fazl-martaba ato etdik «Ey tog‘lar va qushlar (Dovud) bilan birga tasbeh aytinglar!» Va uning uchun temirni (xamirdek) yumshoq qilib qo‘ydik.

11. (Va unga dedik): «Sovutlar yasagin va (ularni) to‘qishda aniq-puxta ish qilgin! (Ey Dovud xonadoni), yaxshi amal qilinglar! Zero Men qilayotgan amallaringizni ko‘rib turguvchidirman».

12. Sulaymonga ertalab bir oylik, kechki payt bir oylik (masofani bosib o‘tadigan) shamolni (bo‘ysundirdik) va uning uchun mis bulog‘ini oqizib qo‘ydik. Yana jinlardan ham Parvardigorining izni-irodasi bilan uning qo‘l ostida ishlaydigan kimsalarni (bo‘ysundirib qo‘ygandirmiz). Ulardan kim Bizning amrimizdan toyilsa, Biz unga o‘t-olov azobidan totdirib qo‘yurmiz.

13. Ular (Sulaymonga misdan) u xohlagan narsalarni — ibodatxonalarni, haykallarni, hovuzlar kabi (katta)laganlarni va (o‘choqlarga) o‘rnashgan (vazmin) qozonlarni qilib berurlar. «(Ey) Dovud xonadoni, (Alloh sizlarga ato etgan bu ne’matlarning shukronasi uchun amal-ibodat qilinglar! Bandalarim orasida shukr qilguvchi (zotlar juda) ozdir».

14. Endi qachonki Biz (Sulaymonga) o‘limni hukm qilgach, uning o‘limiga faqat asoini yeyayotgan (yog‘och) kemiruvchi qurtgina dadolat qildi. Bas qachonki u qulab tushgach, jinlarga aniq bo‘ldiki, agar ular g‘aybni bilguvchi bo‘lganlarida bu xor qilguvchi azobda-mehnatda qolmagan bo‘lur edilar.

I z o h . Mazkur oyatlarda ota-o‘g‘il — Dovud va Sulaymon payg‘ambarlarga Alloh taolo ato etgan ne’matlar sanab o‘tildi. Darhaqiqat Tangri taolo Dovud alayhis-salomga shunday xush ovoz bergan ekanki, u kishi Zaburni tilovat qilganlarida osmonda uchib ketayotgan qushlar tek qotar va chor atrofdagi tog‘u-toshlar bilan birga u zotga jo‘rovoz bo‘lib tilovat qilishar ekan. O’sha zamonda temirchilik hunari nihoyat darajada ravnaq topgan bo‘lib, temirchilar o‘zlarining asbob-anjomlari vositasida istagan narsalarini yasay olar ekanlar. Asli kasbi sovutsozlik bo‘lgan Dovud payg‘ambar esa shunday fazilatga ega ekanlarki, qo‘llari tekkan temir xamirdek muloyim bo‘lib qolar va u zot biron asbobanjomsiz uni o‘zlari xohlagan shaklga kiritar edilar. Bu mo‘‘jizaning guvohi bo‘lgan kishilar Dovudning haq payg‘ambar ekaniga iymon keltirishar edi. Endi Sulaymon alayhis-salomga esa Alloh taolo insu-jin podshohligini ato etgan edi. Uchar shamollar ham u zotning inon-ixtiyorida bo‘lib, istagan joylariga bir zumda eltib qo‘yar edi. Sulaymon payg‘ambarga berilgan mo‘‘jizalardan yana biri mis bulog‘i bo‘lib, rivoyat qilinishicha undan suv o‘rniga muzdek mis oqib yotar, payg‘ambar izmidagi jinlar esa o‘sha misdan u zotning xohlagan narsalarini yasab berishar ekan. Ushbu so‘nggi oyat ayrim kishilarning jinlar g‘aybni — ya’ni kelajakda ro‘y beradigan voqea-hodisalarni biladilar, degan gumonlarini rad etadi. Chunki ular to o‘tirgan hollarida jon taslim qilgan Sulaymon alayhis-salomning suyanib o‘tirgan asolarini bir yil davomida yog‘och qurti yeb yerga qulab tushmagunlaricha u zotning vafot qilganlarini bilmaganlar va tinim bilmasdan payg‘ambar ularga buyurgan og‘ir mehnatda — baland qasr bino qilishda davom etganlar. Ushbu oyatlarda Alloh taolo ato etgan fazlu-marhamatiga shukr qilib o‘tgan solih payg‘ambarlar haqida hikoya qilingan bo‘lsa, quyidagi oyatlarda Tangri bergan ne’matlarga noshukurlik qilganlari oqibatida ulardan mahrum qilinib, halokatga giriftor bo‘lgan qavm to‘g‘risida so‘z yuritiladi.

15. Aniqki Saba’ (qabilasi) uchun o‘z maskanlarida Allohning fazlumarhamatiga dalolat qiladigan) bir alomat bor edi — o‘ng tomon ham, so‘l tomon ham bog‘-rog‘ bo‘lib, (Biz ularga) «Parvardigoringiz (bergan) rizquro‘ zidan bahramand bo‘linglar va U zotga shukr qilinglar! (Shahringiz) pokiza shahardir, (Parvardigoringiz) mag‘firat kilguvchi Parvardigordir», (degan edik).

17. Kofir bo‘lganlari sababli ularni mana shu (jazo bilan) jazoladik. Biz faqat kofir bo‘lgan kimsagagina (mana shunday) jazo berurmiz.

18. Biz ular bilan O’zimiz barakotli qilgan (Shom) qishloq-shaharlarining orasida ko‘rinib turadigan (ya’ni bir-biriga yaqin) qishloqlarni barpo qilib (qo‘ygan) va, ular orasida yurish (masofasi)ni ham o‘lchab-belgilab (ularga): «Bu (qishloqlarda) kechalari ham, kunduzlari ham tinch-omon yuraveringlar», (degan edik).

19. Ular esa (bu ne’matlarga noshukurlik qilib): «Parvardigoro, safarlarimiz orasidagi (masofani) yiroq qilgin», deyishib, o‘zlariga zulm qildilar, bas Biz ularni (odamlar gapirib yuradigan) cho‘pchak-hikoyaga aylantirib qo‘ydik va bo‘lak-bo‘lak qilib (har tomonga tirqiratib yubordik). Albatta bunda har bir (balolarga sabr-qanoat qilguvchi, ne’matlarga) shukr qilguvchi uchun oyatibratlar bordir.

20. Darhaqiqat Iblis ularning ustidagi («Men ularni yo‘ldan ozdira olurman», degan) gumonini ro‘yobga chiqardi, bas (Saba’ qabilasi Iblisga ergashdilar), faqat bir guruh mo‘minlargina (unga bo‘yinsunmadilar).

21. (Iblisning) ular ustidagi hukmronligi – faqat Biz oxiratga iymon keltiradigan kishilarni, undan (ya’ni oxiratdan) shak-shubhada turgan kimsalardan bilib-ajratib olishimiz uchun bo‘lgandir. (Ya’ni oxirat haqida shubha qilguvchi kimsalar Iblisning ig‘vosiga uchib, unga ergashurlar va Allohning ne’matlariga noshukurlik qilurlar. Oxiratga iymon keltirgan zotlarga esa uning vasvasasi kor qilmas.) Parvardigoringiz barcha narsaning ustida kuzatib turguvchidir.

22. (Ey Muhammad, mushriklarga) ayting: «Sizlar Allohdan o‘zga (ilohlar) deb gumon qilgan butlaringizga duo-iltijo qilaveringlar-chi, (ular sizlarga ijobat qila olarmikanlar)! Ular na osmonlarda va na yerda bir zarra vaznicha (narsa)ga ega emasdirlar va ular uchun (osmonlar va yerda Allohga) sheriklik ham yo‘qdir hamda (Alloh) uchun ulardan biron yordamchi ham yo‘qdir.

23. (Alloh) huzurida faqat Uning O’zi izn bergan kishilargagina shafoat-oqlov foyda berur (ya’ni ana o‘sha zotlargina shafoatga erishurlar, yo o‘zgalarni shafoat qila olurlar). To qachon (Parvardigor ular uchun shafoatga izn berishi bilan) dillaridan qo‘rquv ketkazilgach ular (bir-birlariga): «Parvardigoringiz nima dedi (ya’ni shafoatga haqiqatan izn berdimi?)», deb (savol qilishib), «Haqni (aytdi, ya’ni haqiqatan shafoatga izn berdi), U yuksak va buyuk zotdir», deyishib (javob qilurlar).

24. (Ey Muhammad, mushriklarga) ayting: «Kim sizlarga osmonlar va yerdan rizqu ro‘z berur?» Ayting: «Alloh (rizq berur). Shak shubhasiz yo bizlar yoki sizlar (ya’ni ikki toifadan biri) anik hidoyat ustida yoki ochiq zalolatdadir».

25. Ayting: «Sizlar bizlar qilgan gunoh to‘g‘risida mas’ul bo‘lmassizlar va bizlar sizlar qilayotgan amallar to‘g‘risida mas’ul bo‘lmasmiz».

26. Ayting: «Parvardigorimiz (qiyomat kunida) o‘rtamizni jamlar, so‘ngra o‘rtamizda haqiqat — adolat bilan hukm qilur. Uning O’zigina (adolat bilan) hukm qilguvchi va (kim haq, kim nohaq ekanini) bilguvchidir».

28. (Ey Muhammad), Biz sizni shak-shubhasiz, barcha odamlarga: (mo‘minlarga jannat haqida) xushxabar eltguvchi, (kofirlarni esa do‘zax azobidan) ogoxlantirguvchi bo‘lgan holingizda, payg‘ambar qilib yubordik. Lekin ko‘p odamlar bilmaslar.

29. Ular: «Agar rostgo‘y bo‘lsangizlar (aytinglar-chi), mana shu va’da (qilingan qiyomat) qachon bo‘ladi? derlar.

30. Ayting: «Sizlar uchun shunday bir kunning va’dasi bordirki, sizlar undan biron soat ketga ham, ilgariga ham sura olmassizlar».

31. Kofir bo‘lgan kimsalar: «Bizlar bu Qur’onga ham, undan oldingi (kitoblarga) ham hargiz iymon keltirmaymiz», dedilar. (Ey Muhammad), agar siz o‘sha zolim kimsalarni (qiyomat kunida) Parvardigor huzurida turg‘izub qo‘yilib, birbirlariga gap qaytarayotganlarini ko‘rsangiz edi. (O’shanda) bechora sanalgan (ya’ni ergashuvchi bo‘lgan) kimsalar, mutakabbir kimsalarga (ya’ni o‘z peshvolariga): «Agar sizlar bo‘lmaganingizda, bizlar shak-shubhasiz, mo‘minlar bo‘lur edik», desalar,

32. Mutakabbir kimsalar bechora sanalgan kimsalarga: «Sizlarga hidoyat kelganidan so‘ng sizlarni (undan) biz to‘sdikmi? Yo‘q, o‘zlaringiz jinoyat qilguvchi bo‘ldingizlar», derlar.

33. Bechora sanalgan kimsalar esa mutakabbir kimsalarga: «Yo‘q, kechayu kunduz qilgan makr-hiyla(laringiz bizlarni mo‘min bo‘lishdan to‘sgan edi). O’shanda sizlar (o‘z makr-hiylalaringiz bilan) bizlarni Allohga kofir bo‘lishga va U zotga (o‘zgalarni) teng sherik qilishga zo‘rlar edingizlar», dedilar. Azobni (o‘z ko‘zlari bilan) ko‘rgan vaqtlarida ular (ya’ni peshvolar ham, ergashganlar ham) ichlarida nadomat qildilar va Biz kofir bo‘lgan kimsalarning bo‘yinlariga kishanlar soldik. Ularga faqat o‘zlari (hayoti dunyoda) qilib o‘tgan qilmishlarining jazosi berilur.

34. Biz qaysi bir qishloq-shaharga biron ogoxlantirguvchi (payg‘ambar) yubormaylik, albatta u joyning boyonlari «Aniqki biz sizlar elchi qilib yuborilgan narsaga kofirdirmiz», dedilar.

35. Yana ular: «(Bizlarning mol-dunyo va bolalarimiz — iymon keltirganlardan ko‘ra) ko‘proq, (binobarin bizlar) azoblanguvchi emasdirmiz», dedilar.

36. (Ey Muhammad, ularga) ayting: «Albatta Parvardigorim O’zi xohlagan kishilarning rizqini keng qilur va (O’zi xohlagan kishilarning rizqini) tang qilur. Lekin ko‘p odamlar (buni) bilmaslar».

37. Na molu dunyolaringiz va na bolalaringiz sizlarni Bizning dargohimizga yaqin qilguvchi emasdir. Faqat iymon keltirgan va yaxshi amal qilgan zotlar — ana o‘shalar uchungina qilgan amallari sababli necha barobar mukofot bo‘lur va ular (jannatdagi) yuksak manzillarda tinch-omon bo‘lurlar.

38. Bizning oyatlarimizga (qarshi) kurashish harakatida yuradigan kimsalar - ular azobga duchor qilinguvchidirlar.

39. Ayting: «Albatta Parvardigorim bandalaridan O’zi xoxlagan kishilarning rizqini keng qilur va (O’zi xohlagan kishilarning rizqini) tang qilur. Ne bir narsani infoq-ehson qilsangizlar, bas (Alloh) uning o‘rnini to‘ldirur. U rizq berguvchilarning yaxshirog‘idir.

41. (Farishtalar): «Pok Parvardigor, Sen O’zing bizlarning do‘stimizdirsan, ular emas. Yo‘q, ular jinlarga ibodat-itoat qilar edilar. Ularning ko‘plari (jinlarga) iymon keltirguvchidirlar», derlar.

42. Endi Bu kunda biringiz biringizga na foyda va na ziyon yetkazishga qodir bo‘lmas va Biz, zolim bo‘lgan kimsalarga: «O’zlaringiz yolg‘on degan do‘zax azobini totib ko‘ringiz», dermiz.

43. Qachon ularga Bizning aniq-ravshan bo‘lgan oyatlarimiz tilovat qilinsa: ular: «Bu (ya’ni Muhammad alayhis-salom) faqat sizlarni ota-bobolaringiz ibodat qilib o‘tgan butlardan to‘smoqchi bo‘lgan kimsadir», derlar va «Bu (ya’ni Qur’on) faqat to‘qilgan bir bo‘htondir», derlar. Kofir bo‘lgan kimsalar ularga Haqiqat – Qur’on kelgan vaqtida u haqda «Bu faqat ochiq sehrdir», dedilar.

44. Holbuki (ilgari) Biz ularga o‘qib-o‘rganadigan kitoblar ato etgan emasmiz va ularga sizdan avval biron ogoxlantirguvchi (payg‘ambar) ham yuborgan emasmiz.

45. Ulardan ilgari (o‘tgan) kimsalar ham (o‘z payg‘ambarlarini) yolg‘onchi qilgan edilar — Holbuki (Makka mushriklari) Biz ularga ato etgan ne’matlarning o‘ndan biriga ham yetganlari yo‘q. Bas o‘shalar Mening payg‘ambarlarimni yolg‘onchi qilishgach, Mening inkorim qanday bo‘lgan edi?!

46. (Ey Muhammad, mushriklarga) ayting: «Men sizlarga faqat birgina narsani – Alloh uchun juft-juft, yolg‘iz-yolg‘iz holingizda turib, so‘ngra (Muhammad va U keltirgan Kitob haqida) tafakkur qilishingizni tavsiya qilurman. Sohibingizda (ya’ni Muhammadda) hech qanday jinnilik yo‘qdir. U faqat qattiq azob oldidan sizlarga (yuborilgan) bir ogohlantirguvchi (payg‘ambardir) xolos».

47. Ayting: «Men sizlardan so‘ragan bor ajru-mukofot o‘zlaringizga bo‘lsin (ya’ni men sizlardan biron ajr-mukofot so‘ramasman). Mening ajr-mukofotim yolg‘iz Allohning zimmasidadir. U barcha narsaga guvohdir».

48. Ayting: «Albatta Parvardigorim Haq – Qur’onni (botil-jaholat ustiga) otur. U g‘ayblarni aniq bilguvchidir».

49. Ayting: «Haq – Qur’on keldi (va botil-dinsizlik yo‘q bo‘ldi. Endi (botil) yangi dinsizlikni) boshlay ham olmas, (eski dinsizlikni) qaytara ham olmas.

50. Ayting: «Agar men (Haq yo‘lidan) ozsam, bas faqat o‘z ziyonimga ozurman va agar (Uning yo‘liga) hidoyat topsam, u holda Parvardigorim menga vahiy qilayotgan (Qur’on) sababligina (hidoyat topurman). Shak-shubhasiz U eshitguvchidir, yaqindir».

51. (Ey Muhammad), agar siz (mushrik-kofirlarni) dahshatga tushib, qochgani joy topa olmay qolgan va yaqin bir makondan (do‘zaxga tashlash uchun) tutib ketilgan paytlarida ko‘rsangiz edi!

53. Holbuki ular ilgari (hayoti dunyoda) unga kofir bo‘lgan edilar! Holbuki ular yiroq bir makondan g‘aybga (oxiratga tosh) otar edilar!